Ieder land kent zijn vaste gezegde dat je te pas en te onpas te horen krijgt. ‘Shit happens’, is de standaard zinsnede waarmee in de VS discussies in de kiem worden gesmoord. In Griekenland was ‘No problem!’ tientallen jaren de bezwering waarmee toeristen aan het lijntje werden gehouden. In Nederland is ‘Boeien!’ in zwang sinds ‘Lekker belangrijk!’ wat gedateerd is gaan klinken.

Cambodja kent ook zo’n stopzinnetje: ‘Same same!’, krijg je hier als toerist om de haverklap te horen als de inwoners je duidelijk willen maken dat ze echt precies hebben wat je zoekt. Echt waar. Nou ja, bijna dan, want ze laten er iets op volgen: ‘Same same… but different.’

De zonnebril die je wordt aangeboden is écht net zo goed als de originele Gucci. ‘Same same! But different.’ Bijna hetzelfde inderdaad. Zelfde model, zelfde kleur, zelfde merkje. Tegen de tijd dat je door hebt waarin de bril een beetje different is (de spotgoedkope namaak is snel kapot), is de vriendelijke verkoper natuurlijk al lang van jouw dollars aan het genieten.

Ook de toeristische route die de tuktukdriver je kan aanbieden is ‘same same’ als de dure rondrit die je kunt boeken bij de touroperator. But different (want als je niet goed oplet, is hij echt niet van plan je langs alle hoogtepunten te rijden die je in gedachten had).

De noodlesoup die je bij dat schattige stalletje langs de straat geserveerd krijgt is ook al hetzelfde, maar dan anders (vermoedelijk omdat er heel andere delen van het varken in zijn verwerkt dan je thuis gewend bent…).

Wie voor het eerst op bezoek gaat in Cambodja, zal versteld staan hoe ‘different’ het hier is. Onze kinderen zouden zich spontaan aanmelden voor adoptie, als we hen blootvoets en in pyjama de straat op zouden sturen. De kinderen in Cambodja gaan wat graag naar buiten in hun felgekleurde katoenen pyjamajasjes en –broekjes met opvallende afbeeldingen van Tom & Jerry, Angry Birds (beide nog steeds immens populair hier) of gewoon een lekker bloemmotiefje. Makkelijk te wassen, dus moeder is er ook blij mee.

Cambodjanen op hun beurt lachen zich wild als ze horen dat wij een Partij voor de Dieren hebben, die ook echt mag meepraten in het parlement. Zij kunnen best aardig zijn voor hun hondjes en katten (die stompjes als staart zijn een speling der natuur, geen bewijs van mishandeling). Andere dieren moeten niet te veel zachtzinnigheid verwachten. Een koe wordt doodleuk (levend!) achterop de motor vastgesnoerd om naar een ander weitje te worden vervoerd en kippen maken hun ritje naar de markt (hun laatste) met tientallen tegelijk aan de poten vastgesnoerd op het dak van de auto. Bij een noodstop of scherp genomen bocht schieten de koppen verschrikt alle kanten op.

Het verkeer in dit rare land is ook behoorlijk different. Er zijn verkeersregels, maar schijnbaar voldoende redenen om er van af te wijken. Tuktuks hebben altijd voorrang, of nemen die luid toeterend. Dat begrijpt ook iedereen. Zo’n afgeladen bak met mensen krijg je niet rap terug op snelheid als je stopt, dus tuffen de drivers dwars door alle verkeersstromen heen en draaien er hun hand niet voor om een paarhonderd meter tegen het verkeer in te rijden of pal voor een aanstormende auto nog even van baan te wisselen.

Er kan altijd meer bij, lijkt in het verkeer het parool. En dus zie je brommers en motoren met drie, vier, vijf mensen erop. Hele gezinnen hijsen zich op zo’n moto en je zult vergeefs zoeken naar een kinderzitje. Baby’s maken hun eerste gemotoriseerde ritje in veel gevallen op de dag van geboorte, onder de arm van mamma bij pa achterop. Daarna zullen er nog vele volgen. Slaapdronken bungelend onder een arm, vergezeld van broertjes en zusjes, waarvan er eentje al vroeg geleerd heeft voorop te staan, met twee handjes aan het stuur (want pappa heeft die van hem nodig om een prikker met saté tussen zijn tanden door te rissen).

Als er getankt moet worden, hoeft niemand lang te zoeken naar een benzinestation. Mocht je denken dat hier gele en rode cola wordt verkocht, dan vergis je je. In die oude glazen Pepsiflessen die je overal in rekjes in de kokende zon langs de weg ziet staan, zit benzine – klaar om in de tank van een moto of tuktuk te worden gekiept. Het lijkt wel of half Cambodja een eigen brandstofhandeltje heeft en zo lang er geen berichten zijn over vreselijke explosies zal dit lokale gebruik ook nog wel worden gedoogd.

Positieve uitzonderingen zijn er natuurlijk ook. Taxichauffeurs en tuktukdrivers hoeven geen rare omwegen te rijden om je als toerist wat extra geld uit de zak te kloppen, want hier spreek je altijd vooraf een prijs af. Zonder morren wacht de chauffeur van de taxi tot je klaar bent met je bezoek aan een museum, tempel of restaurant. Duurt het lang, dan zul je hem hooguit slapend aantreffen op de achterbank.

Eten is trouwens ook een cultuurschok. Niet alleen omdat het zo heerlijk is, maar ook omdat het volstrekt normaal is om hooguit drie, vier dollar voor een hoofdgerecht te betalen – en dan krijg je er meestal ook gratis goed drinkwater bij. Je moet wel even oppassen wat je bestelt. De meeste kip op de kaart is zo ongeveer zoals wij het ook kennen, maar er wordt ook gevogelte verkocht dat met huid en haar – met de kop er nog op – is gefrituurd. Ligt er ineens een verschrikte vogel je aan te staren uit zijn krokante paneerlaagje.

Ook hoef je niet gek op te kijken als er bij het verlaten van de bus niet alleen meisjes staan met vers gesneden ananas en mango, maar ook met schalen vol krokant gebakken kevers en andere insecten. Met een beetje mazzel heeft de Cambodjaan naast je er tijdens de tussenstop een zakje van gekocht en zit hij ze lekker weg te kraken tijdens het vervolg van de reis. ‘Try one Sir?’

De zakjes geel snot waarmee je kinderen, maar ook oudere Cambodjanen, over straat ziet lopen zijn al even vreemd. Nee, ze hebben geen goudvis gekocht in een boterhamzakje met slootwater en ze gaan ook niet met hun plas naar de dokter. Het is een zakje versgeperst sugarcane – suikkerriet – een lekkernij die straks het laatste restje glazuur van hun tanden zal wegvreten.

Het lege zakje smijten ze ongetwijfeld ergens op straat. ‘Clean City’ mag dan de leus zijn in een overheidscampagne, de hoeveelheid straatvuil is verbijsterend. Aan het einde van een drukke dag zijn de straten bezaaid met zakken en stapels afval, vooral bij de drukke markten. Het meeste wordt netjes in een plastic zak gestopt, maar dan moeten de zelfbenoemde vuilnismannen (en vooral –vrouwen) nog langskomen. Die scheuren alle zakken weer open op zoek naar de spullen die nog van waarde zijn: blik, karton en plastic. De rest smijten ze op hopen, die met de minuut meer gaan stinken, totdat de echte vuilophalers ze met veel moeite op wagens tillen.

Is Cambodja dan zó different dat het niet leuk meer is? Nee, helemaal niet. De stralende lach van de Cambodjanen is aanstekelijk. Het duurt nooit lang voor de verbazing omslaat in vrolijke verwondering. En dan kun je beginnen te genieten van dit prachtige land.