Verreweg de mooiste weg die in Cambodja is te vinden (zeg maar gerust: de enige waar je normaal kunt rijden) leidt naar een plek waar niemand iets te zoeken heeft. Vanaf Kampot loopt een gloednieuwe, ongekend brede asfaltweg, zo strak als een biljartlaken, meanderend naar de top van Bokor Mountain. Naar het bergstation in het Bokor National Park waar de Franse bezetters honderd jaar geleden verkoeling zochten te midden van villa’s en een casino die de mooie sfeer van thuis opriepen.

Die weg is nodig om alle bouwmaterialen naar de top van de berg te brengen. Waar vandaan? Geen idee, want beneden leven de meeste mensen nog in houten hutjes met daken van palmbladeren. Maar het monster op de berg moet gevoed, dus rijdt op de mooie nieuwe weg een stroom van trucks met zand, grind, ladingen natuursteen en (in precies dezelfde kiepwagens) honderden Cambodjanen en gastarbeiders die er voor moeten zorgen dat al die spullen de droom van de Chinezen werkelijkheid maken.

Zelfs de nieuwe spoorlijn die je bij Kampot tot je verbijstering tussen de rijstvelden door ziet lopen (de laatste trein in Cambodja reed ten tijde van de Rode Khmer), blijkt te eindigen aan de voet van Bokor Mountain. Mochten de rijken der aarde straks geen zin hebben drie, vier uur in de auto te zitten vanuit Phnom Penh, over wegen die wél vol met gaten zitten, dan kunnen ze met de trein. Of ze dan nog de tijgers en olifanten te zien krijgen waarom het Nationaal Park bekend stond, zullen we moeten afwachten. Wel wordt het metershoge Buddhabeeld keurig gerestaureerd.

De ‘ontwikkeling’ van Bokor Mountain is een voorbode van wat dit land te wachten staat. De honger naar groei is af te lezen van de gezichten van de jonge Cambodjanen. Zij willen, en ze willen het nu. De vakantiegangers in het nieuwe resort en de gokkers in het casino zullen geld meebrengen, veel geld.

Nu is alleen nog de vraag hoeveel daarvan landt aan de voet van de berg, bij die lieve, vrolijke Cambodjanen die zo graag hard willen werken. En hoeveel in China.

Op de groeipijnen kun je wachten. Het verkeer in een stad als Phnom Penh is nu al gezellig chaotisch. Fietsen, brommers, motoren, tuktuks, fietstaxi’s en minibusjes krioelen door elkaar. Busjes met zoveel bagage erin, eraan en erop dat het een wonder is dat de bestuurder er ook nog 23 passagiers in heeft weten te persen.

O ja, er rijden ook nog wat auto’s. Toyota Camry’s voor de gewone rijken en de meest patserige SUV’s – bij voorkeur Lexus – voor De Nieuwe Rijken. Zij die het gemaakt hebben en het zo breed kunnen laten hangen als al die miljoenen jonge Cambodjanen graag zouden willen.

Wie zijn leven liefheeft, kruipt hier niet zelf achter het stuur van wat voor ding met wielen dan ook. De regels worden hier, laten we zeggen, nogal ruim uitgelegd. Tuktuks hebben, nee: nemen altijd voorrang. De drivers houden graag de vaart erin, want hun karretjes zijn sowieso al te zwaar om te worden getrokken door de kleine moto’s die ervoor hangen. Daarom hebben alle drivers ook een jerrycan met koud water achterop staan, waarvan een klein slangetje naar het steevast oververhitte motorblok loopt. Zonder dit koele infuus komt geen tuktuk ver, zeker niet met een vracht van vijftien schoolkinderen, of Hollanders die zich uit kostenoverwegingen negen man sterk op de tweepersoons bankjes hebben gehesen.

Ook de losse moto’s worden heel efficiënt benut. Drie, vier, vijf mensen passen er best op. Hele gezinnen op één Honda’tje, kinderen tussenin, voorop, of een slapende baby slap over de arm van vader, moeder, broer of zus. Ze weten niet beter. De meesten hebben hun eerste motoritje vermoedelijk gemaakt op de dag dat ze werden geboren. In de armen van mamma van het ziekenhuis naar huis. Wild krioelen al die vervoermiddelen door elkaar heen in de stad. Bij stoplichten ontstaan geweldige opstoppingen, dus wie haast heeft trekt zich van rood licht niet veel aan. Dat leidt af en toe tot gruwelijke ongelukken, maar de grote plassen bloed zijn niet afschrikwekkend genoeg om andere waaghalzen tot inkeer te brengen.

Zo’n moto lijkt het ideale vervoermiddel in deze mierenhoop, waar openbaar vervoer niet bestaat. Ergens in Phnom Penh staat nog een roestige stoomloc op het station, als herinnering aan de tijd dat de spoorlijn naar Battambang nog duizenden mensen per dag vervoerde. Ook hier heeft de Rode Khmer efficiënt een einde aan gemaakt. Nu wordt een deel van het spoor alleen nog gebruikt voor een bamboetreintje, een toeristische attractie bij Battambang die nog het meeste weg heeft van een zeven kilometer lange achtbaan.

De regering van Cambodja begrijpt dat er iets moet gebeuren om een echt verkeersinfarct te voorkomen. Als zelfs maar één op de tien moto’s zou worden vervangen door een auto, is er in het verkeer van Phnom Penh al geen doorkomen meer aan. En één ding is zeker: iedereen wil wel een auto.

Onderzoek heeft de verwachtingen wel flink getemperd. Er is geen enkele infrastructuur voor openbaar vervoer en het geld om erin te investeren ontbreekt al helemaal. De bittere conclusie van de buitenlandse deskundigen: op zijn vroegst in 2035 kan de hoofdstad een vorm van openbaar vervoer hebben. Maar met de hunkering naar groei die glinstert in de ogen van de Cambodjanen, is het verkeer tegen die tijd al volledig vastgelopen.

 

De gemiddelde leeftijd van de Cambodjaanse bevolking was in 2011 ongeveer 22 jaar. Ter vergelijking: een gemiddelde Nederlander is 39.

Pol Pot heeft hoogstpersoonlijk een bijdrage geleverd aan dit gemiddelde, door een hele leeftijdsgroep weg te vagen. Maar het cijfer tekent ook waar nu de veerkracht zit van de Cambodjanen. Het zijn de jongeren die met ongekende, ontembare energie de handen uit de mouwen steken om hun land welvarend te maken en hun families gelukkig.

De babyboom van ná de massamoorden door de Rode Khmer gaat maar door. Er wordt getrouwd bij het leven in dit land. Je kunt geen wijk of afgelegen gehucht in rijden, of er is wel ergens een grote feesttent opgebouwd waar, al naar gelang het geloof van de families, twee of drie dagen aan religieuze tradities wordt afgewerkt. En er wordt gegeten en gedanst.

De tenten zijn onwaarschijnlijk rijk versierd, met verse bloemen en een keur aan zijde in tinten roze, geel en paars die wij al snel vinden vloeken. Verwar de bruiloft niet met de begrafenis. Dezelfde tenten, dezelfde kleuren, maar met hier en daar een zwart/wit lint. ‘Same same, but different.’ Alles in dit land kan worden gevangen in de stopwoordjes die zelfs kinderen al leren gebruiken tegen toeristen.

Vooral als het op trouwen aankomt kan het de Cambodjanen niet bont genoeg zijn. En niet luid genoeg. Zonder zich ook maar iets aan te trekken van de buurt (ook niet als daar, och arme, jouw guesthouse of luxe hotel staat) schalt vanaf zonsopkomst tot in de kleine uurtjes KNALHARDE muziek uit de luidsprekers, alleen af en toe onderbroken door gezang van de voorganger of een ellenlange toespraak (die ook zo luid wordt versterkt, dat de speakers het onmogelijk meer dan een paar huwelijken volhouden).

Niet alleen in de stad is het prijs. Tijdens een rondrit langs de vele bezienswaardigheden rondom Battambang zagen we de tenten (en de muziek) tot in de kleinste dorpen opduiken. Extrapoleren is altijd gevaarlijk, maar dagelijks moeten er honderden huwelijken worden gesloten in het land.

Het effect wordt negen maanden later zichtbaar. Mooie baby’s met diepbruine ogen, die bijna meteen de glimlach van hun ouders lijken te hebben geërfd. Hier groeit de generatie die dit land weer groot gaat maken. Misschien niet zo groot als vroeger, in de periode voor de Thai en de Vietnamezen belangrijke provincies van het grote Indochina confisqueerden. Maar als het aan de jonge Cambodjanen ligt minstens zo welvarend als toen. Zij willen meer, en ze willen het nu.

De jongeren zijn bereid hard te werken. Ze weten dat het de enige manier is om vooruit te komen. En Engels leren, want met Khmer alleen kom je niet ver in een land waar de lokale riel niet voor niets bijna overal is vervangen door de dollar. Het meeste geld wordt verdiend aan de toeristen, dus hun taal moet je spreken.

Dat zul je als toerist tot vervelens toe moeten ervaren.

‘How are you Sir? What is Your name? Where do you come from? You want guide Sir? Can I bring Your luggage to the top Sir, you are so Old!’

je kunt geen stap in de buurt zetten van iets wat ook maar een beetje als een bezienswaardigheid wordt beschouwd – of het nu een rijk versierde tempel is in de stad, of een grot in The middle of nowhere – de kinderen uit de buurt bespringen je bijna en bieden je hun hulp.

Sla ze niet van je lijf – ze bijten niet. De kinderen zijn stuk voor stuk aardig, grappig en behulpzaam. O ja, ze willen straks een paar riel of een dollar aan je verdienen, maar nog liever gebruiken ze jou als proefkonijn, om te testen hoe het staat met hun kennis van het Engels (of Duits, of Frans, Japans, Chinees, Koreaans, of desnoods Nederlands: ‘Het ies hier heel mooi!’

Meestal is het kindervertier, met een mooi randje. In de tijd die je met die snuiters doorbrengt, leren ze vermoedelijk meer dan tijdens de Engelse les die wordt gegeven op hun Khmer schooltjes. In ieder geval de uitspraak gaat met sprongen vooruit. Ook het fooitje dat je geeft aan het einde van de rit wordt meestal meteen in de ontwikkeling van het dorp gepompt. Met jouw geld tussen hun vingers snellen ze naar het eerste de beste stalletje om een koel zakje drinken, wat smerig zoet suikkerrietsap of zelfs een ijsje te kopen.

Mijn moeder staat wel elke nacht om 3 uur op om lunch voor me te koken

Zelfs echte studenten maken graag gebruik van de hulp van toeristen. Zoals de student Engels die zijn dagen slijt op de bovenste verdieping van East Mebon Temple in de buurt van Angkor. Elke ochtend bij zonsopkomst, als de eerste toeristen hun lenzen aanleggen om de drie miljoenste ‘unieke’ opname te maken van de zon die in de mooiste tinten oranje omhoog kruipt achter de tempels, beklimt hij de honderden trede naar zijn hemels vertrek. Vangt toeristen op die de gang naar boven hebben gemaakt, int de dollars die ze kunnen betalen voor een wierrookoffer aan Buddha en oefent zijn Engels met vrijwillig gidswerk. Als het park sluit om 17 uur, mag hij weer naar beneden.

Het is de baan waarmee hij het geld verdient om zijn privéleraar te betalen. Die kost hem $ 10 per week. Met zijn werk verdient hij $ 20 per maand, dus zijn boekhouding is lang niet sluitend.

‘Wat ik per maand krijg, is hetzelfde bedrag wat een toerist betaalt voor een kaartje voor één dag. Ik krijg geen geld voor lunch. Ik ben de zoon van arme rijstboeren op het platteland. Mijn ouders kunnen niet betalen voor mijn studie. Mijn moeder staat wel elke nacht om 3 uur op om lunch voor me te koken. Wat rijst, groente, vlees. Dat eet ik om 9 uur op. Daarna krijg ik niets meer, tot ik om vijf uur naar beneden mag. Het is een moeilijk leven, maar ik moet het doen als ik van betekenis wil zijn voor mijn land en mijn familie. Is mijn Engels goed? Dank u wel meneer. Good luck to you and Your loved ones!’